●
Melba Liston, 75 x 100 cm, acrylic on canvas
●
Liston, 1940’ların ve şimdilerde bizim neslin cazın babaları dediği birçok isimle çalışmış bir trombonist ve besteci. Müzisyenliği cinsiyet üzerinden tarif etmek, “kadın müzisyen” diyerek vurgu yapmak sanki, erkek cinsinin daha iyi başardığı bir mesleği “kadın cinsinin sahip olduğu eksik donanıma rağmen” yapıyor olduğu algısı yaratıp kadını yücelttiği, erkeği de “halihazırda yeteneklere sahip olduğundan bu işi rahatlıkla kotardığı” için normal kabul ettiğinden hoş hissettirmiyor.
Günümüz şartlarında düşünme şansı bulmuş aklımızla Liston’un dönemini değerlendirirken maalesef kadın müzisyen diye belirtmek gerekiyor: O dönemde kadın olduğu için birlikte çalıştığı erkeklerden daha az kazanan, yer yer hor görülen, hatta kadın olduğunu saklayarak bestelerini sunmak zorunda kalan Liston’a müzikal başarısının yanında hayran olmama sebep olan şey yol seçimindeki inatçı tavrı. Sürecin onu ittiği mutsuzluğa rağmen yapmak istediğine tutunmuş, tırnakları ile kazıyarak üretmiş. Kadın olmasına "rağmen" ve kadınlığını kullanarak “nasıl avantaj sağlarımı" düşünmeden caz sahnesinden geçmiş bir müzisyen.
Birçok kez kısmı felç geçirerek değil mesleğini yapmak, hayatını devam ettirmek konusunda oldukça zorlanıyor. Gençlik yıllarındaki ve kayıtlardaki neşesine karşın son dönem fotoğraflarında gözlerinde, yaşanmışlığın verdiği acının yanında mahrur bir ifadenin olmaması da karakterinin göstergesi. Liston’un bu fotoğrafını seçme sebebim de bu ifadeyi aktarabilmekti.
Felci görsel olarak ifade et deseler nerede kalınlaşıp nerede istikamet değiştireceği belli olmayan iç içe geçmiş çizgileri kullanmayı seçerdim. Bir nevi şimşeğin doğrultusu ani olarak saptırılmış hali gözümde canlanırdı. Bu yüzden farklı kalınlıklarda düzensiz çatlaklar bana felci ve ani değişiklikleri çağrıştırır. Öte yandan, felcin karanlığına rağmen inadını öfkesiz sürdürmüş bir insanın arkasına aldığı renk huzuru temsilen yeşil olabilir diye düşünüyorum. Liston’un hayatına zamansal olarak baktığımda felç geçirmesinden sonraki süreçte başarısının düştüğünü görmüyorum. Bu da hayatını felç öncesi ve sonrası diye ayırmak yerine dengeli iki dönemi dengeli alanlarla vermeye çalışmama sebep.
Madem bu dönemleri birbirinden ayırmıyoruz, o zaman desen anlamında da dengeli olması gerektiğini düşünerek karanlık dönemine doğduğu yer olan Kansas’ın endemik florasından, felcinden önceki aydınlık döneme de vefat ettiği yer olan Kaliforniya’ya özgü türlerden örnekler koydum. Böylece karanlık-doğum, aydınlık-ölüm ile kendi içlerinde de dengeye kavuşmuş oldu.
Liston'un çocukluğundan itibaren spiritüel bilgiye ilgisi var. Onun gibi hayatını nefesli ile kazanmış bir kadının yüzüne düşen rengin boğaz çakrasını temsilen mavi olabileceğini düşündüm. Ve tabii mavi nefesle sese dönüşen enstrümanın ise daha aydınlık bir yan. Kendi neye inanmıştır sorusunun cevabı kulaktan kulağa değişmiş am bence ona en çok uyanmış ve arınmış insanın en eski ve saf biçimini tecrübe eden Budistlerin turuncu ve yalınkat kumaş elbisesi yakışır. Müziği sorunduğunda şöyle demiştir: It's all from my soul.
İyi ki bu sahnelerden geçmişsin, huzur içinde uyu.
